Je verwacht het niet meteen in Gruttoland; een blauw-oranje diamant die vanuit het water opspat. Toch wordt de ijsvogel elk jaar wel gezien. Dankzij de schitterende kleuren trekt ie altijd de aandacht en is hij en zij een graag gezien fotomodel.
Fraaie opname van ijsvogel in vlucht met een gevangen visje / foto Bennie van der Weide
IJsvogel spartelt uit het water na een duik om een visje te vangen / foto Lianne Otter
Wat weet boer Murk over de ijsvogel te vertellen? “Vooral in de herfst en in zachte winters zwerven er ijsvogels rond in Gruttoland. Vaak hoor ik ze langsvliegen met hun scherpe en schelle roep, maar ze zijn zo snel dat je ze vaker niet ziet dan wel. IJsvogels vissen hier in de sloten en in de vaart achter de boerderij. Elke keer als ik een ijsvogel zie, maakt mijn hart weer een vreugdesprongetje.”
IJsvogel vrouwtje (Let op de oranje ondersnavel, op de uitkijk / foto Willy Dikkers
IJsvogels bidden ook wel boven water om een prooi op te sporen / foto Servan Ott
Zachte winters
Bij de ijsvogel denk je automatisch aan sneeuw en ijs, maar dat is nu juist waar de vogel niet van houdt. IJsvogels eten uitsluitend visjes en waterinsecten. Vanaf een tak, die hij gebruikt als uitkijkpost, duikt ie in het water om de prooi te vangen. Is het water bevroren dan lukt het dus niet om visjes te vangen. IJsvogels floreren daarom bij zachte winters en daarvan hebben we er de laatste jaren een stel gehad. Het gaat dus goed met de ijsvogel, maar een strenge winter kan de gehele populatie decimeren.
Tijdens zachte winters zijn ijsvogels in hun element. Behalve takken gebruiken ze ook rietstengels
als uitkijkpost / foto Douwe Struiksma
Een huis vol…
Gelukkig kan de populatie na een strenge winter ook weer snel herstellen. IJsvogels hebben twee tot drie legsels per jaar en leggen wel zes of meer eieren. Zo’n twintig kinderen per jaar; ga er maar aanstaan. Die lusten heel wat visjes en man en vrouw zijn dan ook allebei het gehele seizoen druk in de weer.
Twee tenen zijn aan elkaar gegroeid om als schepje te kunnen gebruiken bij het graven van een nestgang /
foto Marten F. de Vries
Een gevangen visje wordt doodgeslagen tegen een tak, voordat het verorberd wordt / foto Hans Peeters
Geen doorzonwoning
IJsvogels graven een nestholte in een zandige oever of steile wand, maar ook wel in de kluit van een omgewaaide boom. Aan het eind van de minstens een halve meter gegraven lange tunnel, bevindt zich de nestholte. Je zult begrijpen dat het in het nest aardedonker is. Als pa en moe de jongen komen voeren, kunnen ze dus niet zien wie al wat gehad heeft en wie niet. Daarom zitten de jongen in een cirkel met de ruggen tegen elkaar. Elke keer als een jong een visje heeft gehad draaien ze een vogel naar rechts of links, zodat de volgende voor de opening zit en gevoerd wordt. En zo draaien ze maar door; de zogenoemde ijsvogelcarrousel.
D
De onverteerbare resten, zoals graten, worden uitgespuugd in de vorm van een braakbal / foto Bennie van der Weide
Met al dat geplons in het water moet je wel zorgen dat je verenpak in conditie blijft / foto Hans Peeters
IJsvogelpaspoort
Wetenschappelijke naam: Alcedo atthis
Friese naam: Iisfûgel
Herkenning: grootte tussen huismus en spreeuw; rug staalblauw; borst en onderzijde oranje; forse zwarte snavel; vrouwtje oranjekleurige ondersnavel
Formaat: lengte 17 – 19,5 cm; spanwijdte 24 – 26 cm
Geluid: hoge, schelle roep in vlucht
Voedsel: vis, waterinsecten die hij tegen een tak dood slaat
Gedrag: leeft paarsgewijs; vliegt vaak laag over het water als een blauwe schicht
Leefgebied: in nabijheid van stromend water; riviertjes, kreken, sloten
Nest: gegraven holte aan het eind van minstens een halve meter lange tunnel in zand- of leemwand; broedt tegenwoordig vaak in speciaal gemaakte nestkasten
Aantal eieren: 6 – 7 (10) eieren; 2 – 3 broedsels per jaar
Broedduur: 19 – 20 dagen, beide partners broeden
Vliegvlug: jongen verlaten na 23 – 27 dagen het nest
Trek: standvogel; jongen gaan in herfst zwerven op zoek naar een eigen territorium en partner
Voorkomen: 400 – 1200 broedparen, afhankelijk of er een strenge winter is geweest
Gruttoland: enkel exemplaar in herfst in zachte winter
Na een frisse duik komt de ijsvogel weer boven water / foto Jappie Seinstra
