door Hans Peeters; foto boven Henk Bootsma
Elk jaar doen ze Gruttoland aan: IJslandse grutto’s. Voor de gevorderde vogelkenners zijn het de krenten in de pap. Voor de beginnende vogelaar vormen ze een echte nachtmerrie. Want hoe herken je in godsnaam een IJslandse grutto van onze eigen broedende grutto?
IJslandse grutto’s / foto Bennie van der Weide
IJslandse grutto / foto Servan Ott
Laten we bij het begin beginnen. Onze eigen grutto en de IJslandse grutto zijn nauw verwant aan elkaar. De grutto die bij ons broedt heeft als wetenschappelijke naam Limosa limosa limosa; de eerste Limosa is de familienaam; de tweede is de soortnaam en de derde verwijst naar de ondersoort. De IJslandse grutto heet officieel Limosa limosa islandica en is dus een ondersoort. Helaas dragen IJslandse grutto’s geen IJslandse vlag om de nek of aan de poten, want dan zou herkennen een stuk gemakkelijker zijn. Hoe herken je ze dan wel?
IJslandse grutto / foto Lubbert Boersma
IJslandse grutto / foto Jappie Seinstra
Rode IJslanders
Boer Murk heeft duidelijk geen moeite met de herkenning en somt in één adem de verschillen op. “De IJslandse grutto is veel roder en vroeg in het jaar al eerder op kleur. De bruinrode buik en onderbuik is zwart gebandeerd, veel meer dan bij onze grutto. De zwarte strepen bij de IJslandse lopen tussen de poten door tot aan de anaalstreek. IJslandse grutto’s zijn iets kleiner, voller en ronder dan onze broedvogel. Verder is de snavel iets korter en wat meer opgewipt dan bij de gewone grutto.”
Het zijn subtiele verschillen, die pas echt duidelijk worden als de twee ondersoorten naast elkaar in het veld staan. Zeker als in april onze broedvogels meer op kleur komen, zijn de oranjerode Hollandse mannen soms lastig te herkennen en worden nog wel eens voor ‘IJslander’ versleten.
Gastvrij B&B
Als onze grutto’s eind februari/begin maart vanuit Afrika en Portugal hierheen komen gevlogen om aan het nieuwe broedseizoen te beginnen, worden ze vergezeld door IJslandse grutto’s. Ook in Gruttoland strijken ieder jaar tientallen tot honderden IJslandse grutto’s neer. Ze moeten bijkomen van de verre reis en vullen de dagen met rusten, slapen en eten. Na een aantal dagen of een paar weken als ze zijn aangesterkt en vermoeden dat de sneeuw in IJsland is gesmolten, vertrekken ze. Gruttoland is dus eigenlijk niet meer dan een gastvrij B&B voor de IJslanders. Bij hun vertrek zwaait boer Murk ze met weemoed uit. “Tja, ze zijn bijna mooier om te zien dan onze eigen grutto,” verzucht hij.
IJslandse grutto / foto Douwe Struiksma
IJslandse grutto’s / foto Henk Bootsma
In de lift
Helaas gaat het al een aantal jaren met onze broedende grutto’s niet goed. Landelijk gezien hollen hun aantallen nog steeds achteruit. Dankzij de inzet van boer Murk en de Stichting Agrarisch Natuurfonds Fryslân broeden er elk jaar nog steeds een flink aantal grutto’s in Gruttoland. In IJsland daarentegen zitten de grutto’s de laatste jaren in de lift. Dat komt doordat er steeds meer ruige gronden worden ontgonnen en worden omgezet tot weiland. Met de uitbreiding van de weilanden neemt daarmee ook het geschikt broedareaal toe. Het aantal broedparen stijgt in IJsland met het jaar. Laten we hopen dat de IJslanders hebben geleerd van de landbouwontwikkeling en intensivering in de Lage Landen met de voor weidevogels desastreuze gevolgen. Het blijft spannend hoe de gruttopopulatie zich in IJsland blijft ontwikkelen.
IJslandse grutto’s / foto Jappie Seinstra
IJslandse grutto / foto Servan Ott
Paspoort IJslandse grutto
Wetenschappelijke naam: Limosa limosa islandica
Friese naam: Yslânske skries
Herkenning: roodbruine steltloper met lange poten en lange rechte snavel; in broedseizoen intenser van kleur, lijkt als een tweelingbroer op de grutto die bij ons broedt; man kleiner dan vrouw
Formaat: lengte 40-42 cm; spanwijdte 70-80cm
Geluid: zwijgzaam; baltsen en roepen doen ze vooral in het broedgebied
Voedsel: larven, wormen en slakjes; ’s winters ook rijstkorrels
Gedrag: buiten broedseizoen in groepen; tijdens broedseizoen ook kolonievorming
Leefgebied: vegetatie van dwergberkjes; vochtige kruidenrijke weilanden en plasdras gebieden in IJsland;
Nest: ondiepe kuil, bekleed met droge grashalmen
Aantal eieren: 4 eieren; 1 broedsels per jaar
Broedduur: 25 dagen, beide partners broeden
Vliegvlug: jongen verlaten na 1 dag het nest
Trek: groot deel vliegt in najaar via Nederland naar Afrika en komt vanaf half april terug om te broeden in IJsland; broedt in kleinere aantallen op Faeröereilanden, Shetlands, NW-Schotland en Lofoten
Voorkomen: in Nederland tijdens voor- en najaarstrek; klein aantal overwintert langs de kust
Gruttoland: tientallen tot enkele honderden tijdens trek
IJslandse grutto / foto Servan Ott
Het bestuur van Agrarisch Natuurfonds Fryslan en alle vrijwilligers van Gruttoland sluiten zich graag aan bij de wensen van Jappie en Ymkje Seinstra (op de foto een IJslandse grutto)
