Tekst Hans Peeters/ foto boven Marten F. de Vries
Een vogel die je niet meteen in Gruttoland zou verwachten is de havik. Een roofvogel pur sang, die vroeger vooral in oude loofbossen leefde. De laatste decennia breidt hij zijn leefgebied uit naar de polder met bosschages en houtsingels. Wat blijft is dat hij ietwat forse bomen nodig heeft om het nest in te kunnen bouwen. Dat is dan ook een serieus bouwwerk.
Foto Willem de Wolf
Jonge havik / foto Douwe Struiksma
Maar wat moet een havik in Gruttoland? Boer Murk herinnert zich: “Een aantal jaren geleden hadden Bennie van der Weide en Martin de Vries een dag doorgebracht in een van de oude fotohutten. Ze kwamen opgewonden hun verhaal van de dag doen. Ze hadden een havik voor de hut gezien en ook nog een zwarte ooievaar! Dat was nog niet eerder vertoond. Twee nieuwe soorten op één middag! De havik was een jonge vogel, die zeer merkwaardig gedrag vertoonde. Hij stond in de modder en peuterde met zijn snavel in de prut en at daar ook van, voor zover Bennie en Marten konden zien. Waarom? Dat weten we eigenlijk niet. Feit is wel dat Bennie en Marten als kinderen zo blij waren met hun bijzondere waarnemingen en met de gemaakte foto’s.”
Jonge havik met zijn poten in de modder / foto Marten F. de Vries
Havik eet van de modder / foto Marten F. de Vries
Havik tussen de kieviten in Gruttoland /foto Bennie van der Weide
Regenwormen en andere prooien
Naspeuringen in de literatuur bracht ook geen duidelijkheid. Een theorie zou kunnen zijn: haviken eten vooral duiven, eenden, konijnen en dat soort prooien. In periodes van voedselschaarste schakelen ze ook wel over op regenwormen. Bij het eten van regenwormen missen ze botjes (dus kalk) in hun menu. Mogelijk dat de vogel in de modder bepaalde mineralen vond, die hij anders ontbeerde.
Het hoofdmenu bestaat dus uit grotere prooien. Eenden en duiven achtervolgen ze in de vlucht, waarbij ze net als slechtvalken grote snelheden kunnen ontwikkelen. Maar de slechtvalk is sneller. Konijnen en hazen weten ze te pakken door laag over de grond te vliegen en achter een vluchtend exemplaar aan te gaan.
Havik met gevangen spreeuw / foto Willem de Wolf
De jonge havik in Gruttoland / foto Bennie van der Weide
Onregelmatige gast
Volgens boer Murk wordt de havik niet elk jaar in Gruttoland gezien. In de omgeving van Gruttoland vind je dan ook geen bossen, waar ze zouden kunnen broeden. Murk weet dat er een havikpaar in de buurt van Witmarsum broedt, hemelsbreed ongeveer 10 kilometer van Gruttoland vandaan. Ook weet hij te vertellen dat dit nest regelmatig verstoord wordt.
In het algemeen zijn haviken standvogel. Jonge vogels gaan na het uitvliegen op zoek naar een eigen stek. Het kan dus zijn dat dit jonge exemplaar, door Bennie en Marten gezien en gefotografeerd, op zoek was naar een eigen territorium.
Jonge havik / foto Hans Peeters
Volwassen havik / foto Hans Peeters
Havikpaspoort
Wetenschappelijke naam: Accipiter gentilis
Friese naam: hauk
Lengte: man 50 – 55 cm; spanwijdte: 95 – 105 cm; vrouw 55 – 60 cm; spanwijdte 110 – 125 cm
Geluid: zwijgzaam; roepend meestal in de buurt van nest kjah-kjah-kjah
Voedsel: bosvogels als gaai, houtduif, zwarte kraai, fazant, spreeuw, lijster, ook eenden, konijnen en hazen; bij voedselschaarste regenwormen
Gedrag: leeft solitair, behalve in broedseizoen
Leefgebied: vroeger in oude bossen, laatste jaren in jongere bossen en bosschages met houtsingels
Nest: zwaar nest van takken en twijgen in de vork van een tak; binnenkant nest gevoerd met schors en dennennaalden
Aantal eieren: 3 – 4 eieren; 1 broedsel per jaar
Broedduur: 35 – 38 dagen
Vliegvlug: jongen blijven 35 dagen in nest en blijven daarna nog zo’n 10 dagen in de buurt
Trek: standvogel; jongen gaan op zoek naar eigen territorium; lichte trek van noordelijke vogels naar het zuiden
Voorkomen: broedparen 1900 – 2300; overwinteraars 5000 – 7500
Gruttoland: incidentele waarnemingen; niet elk jaar
Havik op jacht / foto Douwe Struiksma
Havik op de uitkijk / foto Willem de Wolf
Havik op jacht / foto Lubbert Boersma
Foto Willy Dikkers